Yazar: Orhan Kabataş, Yakovos Hadjipieris

Yayınevi: Eser Sahibinin Yayını

Tür: Referans-Kaynak Kitap / Sözlük

Sayfa sayısı: 685

Kapak türü: Ciltli

Kağıt türü: 1. Hamur

Dil: Türkçe

Baskı: 2017 / 1. baskı

Kıbrıs kitabı

Barkod: 9789963265329

Kıbrıs'ta kullanılan Türkçe ve Rumcanın ilişkisiyle ortaya çıkan dilbilimsel olgu hakkındaki araştırma eksikliği, bu sözlüğün hazırlanmasına yönelik isteği ve ihtiyacı doğurdu. Bu çalışma Kıbrıs Türk ve Rum diyalektlerinde kullanılan ortak sözcüklerin saptanması ve etimolojik olarak incelenmesi amacıyla yapılmış ilk sözlük denemesidir.

Hiç kuşkusuz, Osmanlı döneminde (1571-1878) Türklerle Rumların iç içe geçmiş yaşamları, dini ve etnik farklılıklara rağmen yerel kültürlerin çeşitli yönlerden birbirini etkilemelerine neden oldu. Bu etkileşim sürecinde iki dil arasında yoğun ve karmaşık bir dilbilimsel hareketlilik yaşanmıştır. Karşılıklı sözcük ödünçlemeyi de içeren bu hareketlilik, tarihsel bir dönemle sınırlı kalmamış ve günümüzde özel bir ilgi alanı olarak karşımıza çıkmıştır.

Bu nedenledir ki uzun ve yorucu bir çalışma sonucunda ortaya çıkan bu sözlük, Kıbrıs Türk ve Rum Diyalektlerinin Ortak Sözlüğü adıyla bir ilk olma özelliği taşımaktadır. Sözlüğün esas amacı, iki toplum arasındaki dilbilimsel etkileşim verilerini belirleyerek ortak kültürel mirası koruma altına almak ve gelecek nesiller için bir araştırma zemini oluşturmaktır.

Çalışmada, Kıbrıs Türk ve Rum diyalektlerinde saptanan 3425 ortak sözcük ele alınmıştır. Türkçeden Rumcaya 1840 sözcük geçtiği ve 390 yeni sözcük türetildiği belirlenmiştir. Buna karşılık Türkçenin Rumcadan ödünçlediği sözcük sayısının 840 olduğu görülmüştür. Kıbrıs'taki dillere farklı kanallardan girmiş 355 ortak sözcüğün, her iki dildeki varlığı da ayrıca belirtilmiştir. Kıyaslama yapmak amacıyla, sözlükte Türkçe kök ve gövdelerden türetilmiş 510 adet standart çağdaş Yunanca sözcüğe de yer verilmiştir.

Yukarıda belirtilen birçok sözcüğün, dikkate değer bir şekilde, her iki ağızda da kullanımdan kalktığı görülür; örneğin, Osmanlı dönemi boyunca kullanılan yönetimle ilgili sözcüklerin iki ağızda da kullanımı sona ermiştir: ιμπράς (imbras) / ibra, εμίνης (eminis) / emin, ζαΐμης (zaymis) / zaim gibi. Bazı sözcükler de yeni nesil tarafından az kullanıldığı için kullanımdan kalkma aşamasındadır; örneğin, Rumca için ακκιπέττι (akıbeti), ορμάνιν (ormanin), ππαλάζιν (palazin) ve Türkçe için de aksona, aleftiri, gaççoşiro gibi. Her şeye rağmen, iki ağızda da yeri doldurulmamış ve hâlâ kullanımda olan çok sayıda sözcük vardır; örneğin zivaniya / ζιβανία (zivania), şeftali / σ (zivania), şeftali / εφταλιά (şeftalya), hellim / χαλλούμιν (halloumin) (zivania), şeftali / ε vs.